เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (International Standard Book Number – ISBN)

เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (ISBN) เป็นรหัสเฉพาะกำหนดขึ้นเพื่อให้เป็นเอกลักษณ์ของหนังสือแต่ละชื่อเรื่อง โดยมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เป็นผู้กำหนดเลขให้แต่ละประเทศทั่วโลกและมอบหมายให้หน่วยงานในแต่ละประเทศเป็นผู้บริการเลข ISBN สำเร็จรูปให้กับสำนักพิมพ์ สำหรับประเทศไทยมอบให้สำนักหอสมุดแห่งชาติ เป็นผู้บริการเลข ISBN โครงสร้างของระบบ ISBN :: เลข ISBN ประกอบด้วยตัวเลข 13 หลัก แบ่งเป็น 5 กลุ่ม โดยใช้เครื่องหมายขีด (-) แบ่งกลุ่มตัวเลข ดังนี้ ISBN 978 - 974 - 13 - 3479 - 6, ISBN 978 - 974 - 7912 - 89 - 9, ส่วนที่ 1 รหัสบาร์โค้ด แสดงสินค้า/ผลิตภัณฑ์ ส่วนที่ 2 รหัสกลุ่มประเทศ (Group identifier) แบ่งตามประเทศหรือกลุ่มประเทศตามภูมิศาสตร์หรือกลุ่มประเทศตามภาษา มี 1-5 หลัก เช่น 974 รหัสประเทศไทย ส่วนที่ 3 รหัสสำนักพิมพ์ (Publisher prefix) มี 2-7 หลัก ขึ้นกับว่าสำนักพิมพ์นั้นพิมพ์หนังสือมากน้อยเพียงใด ถ้าพิมพ์มากจะได้รหัสน้อยหลัก ส่วนที่ 4 รหัสลำดับชื่อเรื่อง (Title number) มีกี่หลักขึ้นกับจำนวนรหัสกลุ่มและรหัสสำนักพิมพ์ ส่วนที่ 5 เลขตรวจสอบ (Check digit) ใช้ตรวจสอบว่าเลขที่ถูกป้อนเข้าไปในคอมพิวเตอร์นั้นถูกต้องหรือไม่ มี 1 หลัก (0-9) หรือ X ประโยชน์ของเลข ISBN :: 1. เพื่อความสะดวก ถูกต้อง รวดเร็ว ในการสั่งซื้อหนังสือ การยืมคืน การยืมระหว่างห้องสมุด การสืบค้น และแลกเปลี่ยนข้อมูล 2. เมื่อนำไปใช้ร่วมกับระบบบาร์โค้ด สามารถนำข้อมูลไปใช้บริหารสินค้า วางแผนการผลิต ควบคุมสินค้าคงคลัง การขอรับเลข ISBN จากหอสมุดแห่งชาติ :: สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์ หรือหน่วยงานราชการ ต้องกรอกรายละเอียดของหนังสือในแบบฟอร์มการขอเลข ISBN ได้ 4 วิธี 1. ทางจดหมาย ถึง ผู้อำนวยการสำนักหอสมุดแห่งชาติ 2. ทางโทรสาร ที่หมายเลข 0-2281-5450, 0-2628-5175 3. ทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ ที่ E-mail : isbn@nlt.go.th 4. ติดต่อขอรับด้วยตนเอง ที่กลุ่มงานคัดเลือกและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด สิ่งพิมพ์ขอเลข ISBN ได้ ประเภทสิ่งตีพิมพ์ มีดังนี้ :: 1. หนังสือทั่วไป 2. สิ่งพิมพ์สื่อประสม (หนังสือ เทป หรือวิดีทัศน์) 3. แผนที่ 4. สิ่งพิมพ์อักษรเบรลล์ ประเภทสิ่งไม่ตีพิมพ์ มีดังนี้ :: 1. สิ่งพิมพ์ในรูปวัสดุย่อส่วน 2. วิดีทัศน์ 3. สิ่งพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ 4. ซอฟต์แวร์ด้านการศึกษา สิ่งพิมพ์ที่ไม่ต้องขอเลข ISBN :: 1. สิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง เช่น วารสาร หนังสือพิมพ์ 2. สิ่งพิมพ์อายุการใช้งานสั้น เช่น แผ่นพับ แผ่นโฆษณา 3. ปฏิทิน สมุดบันทึก เกมส์ต่าง ๆ 4. หลักสูตรการเรียนการสอนของสถานศึกษา 5. สมุดภาพระบายสี สมุดแบบฝึกหัด 6. บัตรอวยพร บัตรคำ 7. ผลงานทางวิชาการที่ขอปรับระดับในสถานศึกษาหรือหน่วยงานต่าง ๆ 8. รายงานการวิจัยของหน่วยงาน 9. สิ่งพิมพ์ฉบับสำเนาที่ไม่ได้จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์ หรือโรงพิมพ์ หลักการขอเลข ISBN :: 1. หนังสือที่ยังไม่เคยพิมพ์ 2. ขอเลขใหม่เมื่อมีการปรับปรุงแก้ไขเพื่อจัดพิมพ์ครั้งใหม่ (edition) กรณีพิมพ์ซ้ำ เพิ่มเติม (reprint) และไม่มีการเปลี่ยนแปลงเนื้อหาข้อมูล ไม่ต้องขอ 3. หนังสือชื่อเดียวกันแต่ต่างรูปแบบ เช่น ปกแข็ง ปกอ่อน 4. หนังสือหลายเล่มต่อกัน (Multi-volume) การพิมพ์เลข ISBN พิมพ์ได้ 2 รูปแบบ :: ISBN 978-974-13-3479-6 ตำแหน่งที่พิมพ์เลข ISBN ในตัวเล่มหนังสือ :: - ปกหน้า - หลังหน้าปกใน - มุมล่างของปกหลัง สถานที่ติดต่อ :: กลุ่มงานคัดเลือกและและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด สำนักหอสมุดแห่งชาติ ถ. สามเสน ดุสิตกรุงเทพฯ 10300 โทรสาร : 0-2281-5450, 0-2628-5175 (ส่งข้อมูล) โทรศัพท์ : 0-2282-3808-9 หรือ 0-2281-5212 หรือ 0-2281-5313 ต่อ 117 (โทร.สอบถามเลข ISBN)